میراثی که با چرخش مته زنده ماند

مختار احمدی از کودکی با دنیای چوب عجین بوده است. او میان براده‌های چوب و صدای ریتمیک دستگاه خراطی بزرگ شد؛ جایی که پدرش نخستین درس‌ها را نه روی کاغذ، که بر سطح چوب‌های گردو و گلابی برایش نوشت و بعدها بارها گفته است که خراطی برایش تنها یک هنر نیست؛ راهی برای مرور خاطرات کودکی و احترامی به فرهنگ سرزمین مادری‌اش است.

این جوان کردستانی باور دارد که هر قطعه چوب پیش از آنکه تراش بخورد، روحی پنهان دارد و هنر خراط باید آن روح را آشکار سازد شاید همین نگاه شاعرانه است که باعث شده آثار او، حتی کوچک‌ترینشان، حال‌وهوایی فراتر از یک شیء تزئینی پیدا کنند.

کارگاهی کوچک اما سرشار از رؤیا

کارگاه مختار در روستای آساوله، با همه سادگی‌اش، به مثابه آزمایشگاهی است که در آن ایده‌های جسورانه شکل می‌گیرد، روی میز کارش، کنار انبوه ابزارهای ریز و درشت، جعبه‌های کوچکی دیده می‌شود که درونشان مهره‌هایی قرار دارد که اندازه‌شان از دانه‌های کنجد نیز کوچک‌تر است وهر کدام از این مهره‌ها ساعت‌ها تمرکز و دقت را پشت سر گذاشته‌اند و از دل چوب‌هایی تراش خورده‌اند که مختار با وسواس فراوان انتخاب می‌کند.

در گوشه‌ای دیگر از کارگاه، آثار بزرگ‌تری به چشم می‌خورد: ظروف خراطی‌شده، قلم‌های چوبی خاص، و انواع لوازم دکوری با نقش و نگارهایی که حال‌وهوای هنر بومی کردستان را بازتاب می‌دهند اما هیچ‌کدام به اندازه مجموعه شطرنج‌های ریز و ظریف او توجه‌ها را به خود جلب نمی‌کنند.

آغاز مسیر مختار در دنیای شطرنج‌سازی به سال ۱۳۹۲ بازمی‌گردد؛ زمانی که تصمیم گرفت اثری متفاوت بیافریند.

او با استفاده از چوب‌های خوش‌تراش منطقه، دست به ساخت شطرنجی زد که ابعاد آن تنها چهار سانتی‌متر در 4 سانتی‌متر بود و مهره‌ها چنان ریز بودند که تنها زیر ذره‌بین می‌شد خطوط ظریفشان را تشخیص داد.

رونمایی از این شطرنج در روز جهانی میراث فرهنگی، نگاه‌ها را به سمت جوانی جلب کرد که در سکوت یک کارگاه روستایی مشغول احیای هنر کهنی بود. اثری که بسیاری آن را نه فقط یک کاردستی کوچک، بلکه نمادی از دقت، پشتکار و اعتقاد به ارزش هنرهای سنتی دانستند.

 در همان روزهایی که عکس شطرنج کوچک او در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شد، مختار از وعده‌هایی سخن گفت که برای حمایت از کارش داده شده اما هرگز عملی نشدند.

 او با گلایه‌ای آرام بارها گفته بود: «برای رشد هنر، تنها تشویق کافی نیست؛ حمایت واقعی لازم است.»

با وجود کمبود حمایت‌ها، آتش انگیزه در دل مختار خاموش نشد چون او تصمیم گرفت قدمی فراتر بردارد؛ ساخت کوچک‌ترین شطرنج جهان.

 پروژه‌ای که نه تنها جسارت، بلکه تمرکز و مهارتی مثال‌زدنی می‌طلبید و بسیاری معتقد بودند ساخت چنین اثری عملاً ناممکن است، اما مختار با ایمان و پشتکاری که از سال‌ها همراهی با پدر آموخته بود، این چالش را آغاز کرد.

6 ماه زمان برد تا طرح اولیه، تبدیل به اثری واقعی شود، صفحه شطرنج او تنها ۱۲ میلی‌متر در ۱۲ میلی‌متر اندازه دارد و مهره‌ها با ارتفاع ۲ میلی‌متر ساخته شده‌اند؛ آن‌قدر کوچک که نفَس کشیدن اشتباه می‌تواند زحمات چندین ساعت را نقش بر آب کند.

مختار می‌گوید سخت‌ترین مرحله ساخت این شطرنج، تراشیدن مهره اسب بوده است؛ مهره‌ای که حتی در اندازه‌های معمولی نیز جزئیات زیادی دارد. او با لبخند می‌گوید: «گاهی مجبور می‌شدم ساعت‌ها نفس را در سینه حبس کنم تا بتوانم انحنای گردن اسب را بسازم.»

این شطرنج ظریف که در مجموع تنها ۶۹۰ سوت وزن دارد، اکنون یکی از بی‌نظیرترین آثار جهان در حوزه هنرهای چوبی به شمار می‌رود و توجه کارشناسان و مجموعه‌داران را به خود جلب کرده است.

هنرمندی که سنت را زنده نگه داشته است

مختار احمدی تنها یک خراط نیست؛ او روایتگر داستانی است که از دل سنت برخاسته و با نوآوری پیوند خورده است.

در روزگاری که بسیاری از هنرهای بومی در هیاهوی تکنولوژی رنگ می‌بازند، جوانی از کردستان موفق شده است به جهانیان نشان دهد که دست‌سازهای ایرانی هنوز حرف‌های زیادی برای گفتن دارند.

وی می‌گوید آرزو دارد روزی کارگاهی بزرگ‌تر بسازد، جوانان روستا را آموزش دهد و کارآفرینی را از دل همین هنر دیرینه آغاز کند هرچند هنوز آن‌گونه که شایسته است مورد حمایت قرار نگرفته، اما باور دارد که هنر اصیل همیشه راه خود را پیدا می‌کند.

امروز، کوچک‌ترین شطرنج جهان در دستان مختار احمدی نه فقط یک اثر هنری، بلکه نمادی از توانایی‌های فراموش‌شده هنرهای ایرانی است، اثری که نشان می‌دهد خلاقیت گاهی در سادگی نهفته است و بزرگ‌ترین شاهکارها ممکن است از کوچک‌ترین اجزا شکل بگیرند.

داستان مختار، داستان جوانی است که با دستانش پلی میان گذشته و آینده ساخته و ثابت کرده است که هنر، اگر با عشق همراه شود، مرزی نمی‌شناسد؛ نه در اندازه، نه در شهرت و نه در نگاه جهانیانی که اکنون او و آثارش را با احترام می‌نگرند.

انتهای خبر/