به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «کردتودی»، در طول تاریخ، هر بار که فناوری رسانه‌ای جدیدی وارد عرصهٔ ارتباطات انسانی شده، برخی پیش‌بینی مرگ کتاب را حتمی دانسته‌اند.

با ظهور سینمای صامت، گروهی برگ کتاب را فراگذشته پنداشتند؛ با ورود رادیو و سینمای ناطق، کتاب را در حال احتضار خواندند و با گسترش تلویزیون که تصویر و صدا را به خانه‌ها آورد، دوباره مرگ کتاب را یقینی اعلام کردند.

اما امروز پس از گذشت چهار هزار سال از پیدایش کتاب به‌شکل نوشتاری، این وسیلهٔ ارتباطی نه‌تنها از میان نرفته، بلکه به‌عنوان ثبات‌بخش‌ترین ابزار انتقال فرهنگ، دانش و تمدن، جایگاه خود را تثبیت کرده است.

برخلاف رسانه‌های نوین که ذاتاً لحظه‌ای، گذرا و فوری هستند، کتاب دارای ویژگی‌هایی است که آن را از سایر ابزارهای ارتباطی متمایز می‌سازد، پایداری، عمق، قابلیت تأمل و امکان بازخوانی بی‌پایان، در حالی که سینما، رادیو و تلویزیون بیشتر به‌عنوان ابزارهایی برای پذیرش منفعلانهٔ محتوا عمل می‌کنند، کتاب نیازمند مشارکت فعال خواننده است.

این مشارکت فضایی برای رشد فکری، نقد و خلق معنا فراهم می‌آورد که هیچ رسانهٔ دیگری نتوانسته جایگزین آن شود.

کتاب تنها یک وسیلهٔ انتقال اطلاعات نیست؛ نمادی از حافظهٔ جمعی یک ملت است و فرهنگ، تاریخ، ادبیات و دانش انسانی، همگی بر پایهٔ کتاب بنا شده‌اند.

هر بار که نسلی کتابی را می‌خواند، نه‌تنها با نویسنده، بلکه با تمامی آن‌هایی که این کتاب را در مسیر زمان حفظ و منتقل کرده‌اند، گفتگو می‌کند.

این زنجیرهٔ ارتباطی، کتاب را از یک شیء فیزیکی به گنجینه‌ای جاودان تبدیل می‌کند که در برابر گذر زمان مقاومت می‌کند.

در بیجار شهری با تمدنی ۷۵۰۰ ساله، کتاب همواره جایگاه ویژه‌ای داشته است. از کتابخانه‌های مساجد تا مدارس سنتی و خانواده‌هایی که افتخار می‌کردند کتاب‌های نفیس را به‌عنوان میراث فرهنگی به فرزندانشان بسپارند، این شهر شاهد احترام عمیق به کتاب بوده است.

امروز در عصر دیجیتال، هنوز بسیاری از جوانان بیجار، عصر را با خواندن کتابی شعر یا تاریخ آغاز می‌کنند، چیزی که نشان‌دهندهٔ ریشه‌دار بودن فرهنگ کتابخوانی در این سرزمین است.

با این حال چالش‌هایی نیز وجود دارد، گسترش رسانه‌های اجتماعی، کاهش زمان تأمل و افزایش سرعت زندگی، موجب شده تا کتابخوانی در میان برخی از جوانان کاهش یابد.

اما این کاهش، نشانهٔ مرگ کتاب نیست؛ بلکه فرصتی برای بازنگری در روش‌های معرفی کتاب به نسل جدید است.

کتابخانه‌های هوشمند، کتاب‌خوانی صوتی، معرفی کتاب از طریق پلتفرم‌های دیجیتال و برگزاری نشست‌های فکری، می‌توانند پلی میان کتاب و جوانان باشند—بدون اینکه جایگاه اصیل کتاب را تضعیف کنند.

در نهایت، زنده‌ماندن کتاب، مدیون هزاران سال تلاش انسان‌هایی است که در پشت صحنه، از خطاطان کهن تا چاپ‌خانه‌داران مدرن، از مترجمان بیدار تا مربیان کلاس درس، همواره کوشیده‌اند تا محتوای کتاب را غنی‌تر، شکل آن را دسترس‌پذیرتر و وجودش را جاودانه‌تر کنند. و این تلاش، همچنان ادامه دارد.

بی‌تردید، روز کتاب و کتابخوانی، تنها یک نام گرامی‌نامه نیست؛ یادآوری است بر اینکه تا زمانی که انسان به‌دنبال معناست، کتاب زنده خواهد ماند، نه به‌عنوان یک عادت، بلکه به‌عنوان نیاز.

در شهرستان بیجار، جایی که فرهنگ شفاهی سال‌ها پیش از کتاب، دانش را حفظ می‌کرد، ورود کتاب به‌عنوان یک تحول فرهنگی پایدار عمل کرد.

با این حال، کتابخانه‌های عمومی و مدارسی شهرستان هنوز با کمبود منابع، نبود کتاب‌های به‌روز و ضعف در فضای فیزیکی روبه‌رو هستند.

بسیاری از روستاهای بیجار که جمعیت قابل‌توجهی از جوانان دانش‌آموز در آن‌ها ساکن هستند، فاقد کتابخانهٔ عمومی هستند.

این شکاف، نه‌تنها فرصت کتابخوانی را محدود می‌کند، بلکه زمینهٔ گسترش فرهنگ مصرف رسانه‌های سطحی را فراهم می‌آورد.

برای جبران این کاستی، نیاز است برنامه‌هایی مانند «کتابخانهٔ سیار روستایی» یا «کتاب به هر خانه» با همکاری نهادهای فرهنگی، خیرین و مدارس اجرا شود.

همزمان، ظهور کتاب صوتی و پلتفرم‌های دیجیتال، فرصتی نو برای احیای علاقه به مطالعه فراهم کرده است.

در بیجار، جوانانی که به‌دلیل مشغلهٔ کشاورزی یا دامداری زمان کافی برای خواندن کتاب چاپی ندارند، می‌توانند از کتاب صوتی به زبان‌های فارسی، کردی گروسی یا ترکی بهره ببرند.

با این حال، تاکنون هیچ برنامهٔ رسمی برای تولید کتاب صوتی به زبان‌های بومی منطقه اجرا نشده است، این در حالی است که خواندن کتاب به زبان مادری، نه‌تنها درک عمیق‌تری ایجاد می‌کند، بلکه میراث زبانی را نیز زنده نگه می‌دارد.

تولید کتاب صوتی از آثار کلاسیک فارسی و ادبیات محلی گروس، می‌تواند گامی مؤثر در جذب جوانان به سوی مطالعه باشد.

در نهایت، مسئولیت حفظ جایگاه کتاب، تنها بر دوش خانواده‌ها یا معلمان نیست؛ نهادهای فرهنگی، شهرداری، آموزش و پرورش و همچنین رسانه‌های محلی باید هم‌افزاری فعال داشته باشند.

برگزاری جشنواره‌های مطالعه، معرفی ماهانهٔ کتاب برگزیده، تبدیل فضاهای عمومی به کتابخانه‌های باز و استفاده از ظرفیت مساجد و حسینیه‌ها برای تشکیل حلقه‌های کتابخوانی، از راهکارهای عملی هستند که می‌توانند کتاب را از محدودهٔ کاغذ، به فضای زندگی روزمره وارد کنند.

در بیجار جایی که هنوز باغ، کوه و خانهٔ حیاط‌دار، نفس فرهنگ را می‌کشند، کتاب می‌تواند همراهی باشد که فرزندان را به ریشه‌هایشان بازگرداند، نه به‌عنوان بار، بلکه به‌عنوان نوری که در تاریکی‌های زمان، راهنمای آنان باشد.

نویسنده: محمد کریمی نویسنده بیجاری