به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «کردتودی»، جهان امروز، جهانِ ردپاهاست؛ ردپای گام‌هایی که بر خاک نمی‌مانند، اما در پهنه بی‌مرز فضای دیجیتال تا سال‌ها زنده‌اند.

ما در شبکه‌های اجتماعی می‌نویسیم، عکس می‌گذاریم، خرید می‌کنیم، جست‌وجو می‌کنیم و حتی بدون اینکه بدانیم، درباره خودمان روایت می‌سازیم.

 این روایت مدرن همان «ردپای دیجیتال» است؛ نشانگانی که نه‌تنها شخصیت مجازی ما را می‌سازد، بلکه در بزنگاه‌های اجتماعی می‌تواند به فرصتی برای رشد یا تهدیدی برای آسیب تبدیل شود.

ردپای دیجیتال مانند قطره‌قطره نوری است که از ما به جا می‌ماند؛ نوری که اگر در مسیر درست تابیده شود، حقیقت را شفاف‌تر می‌کند و اگر بی‌محابا پراکنده شود، می‌تواند تصویری واژگونه از ما بسازد.

مهم‌ترین مسئله این است که بدانیم این ردپا، برخلاف تصور عمومی، چیزی شخصی و فردی نیست؛ بخشی از سرمایه اجتماعی جامعه است، کیفیت همین ردپاهاست که در نهایت بر اعتماد عمومی، گسترش یا کاهش آسیب‌های اجتماعی و حتی سلامت روان جمعی اثر می‌گذارد.

از شایعه‌پراکنی گرفته تا پرونده‌سازی‌های آنلاین، از قلدری سایبری تا دام‌های هویتی، بسیاری از آسیب‌های اجتماعی امروز در سایه بی‌توجهی به ردپای دیجیتال شکل می‌گیرد.

جوانی که با یک کامنت نسنجیده برچسب می‌خورد، خانواده‌ای که با انتشار بی‌محابای تصاویر خصوصی متزلزل می‌شود، دانش‌آموزی که به دلیل قضاوت‌های آنلاین دچار انزوا می‌شود؛ همه اینها تنها نمونه‌هایی کوچک از موجی بزرگ‌اند که دیر یا زود دامن جامعه را می‌گیرد.

اما روی دیگر ماجرا روشن‌تر است: مدیریت هوشمندانه ردپای دیجیتال، یکی از مؤثرترین ابزارها برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی است. امروز سواد رسانه‌ای دیگر فقط مهارتی دانش‌آموزی نیست؛ مهارت زیست اجتماعی است.

همان‌طور که آموختیم چگونه در خیابان راه برویم، باید بیاموزیم چگونه در «بزرگراه اطلاعات» قدم بزنیم. باید بدانیم هر لایکی که می‌زنیم، هر تصویری که بازنشر می‌کنیم و هر متنی که منتشر می‌سازیم، مسئولیتی اجتماعی دارد؛ زیرا در شبکه‌ای زندگی می‌کنیم که پیام‌ها در آن تکثیر می‌شوند و تأثیرشان چندلایه و ماندگار است.

راهکار مقابله با آسیب‌های اجتماعی در عصر دیجیتال، محدود کردن مردم نیست؛ توانمند کردن آن‌هاست. باید از آموزش مهارت‌های رسانه‌ای برای کودکان و نوجوانان آغاز کنیم. باید والدین را مجهز کنیم تا به جای ترس، توان هدایت داشته باشند. باید در رسانه‌ها و مدارس بیاموزانیم که ردپای دیجیتال تنها اطلاعات نیست؛ هویت است و هویت چیزی نیست که بتوان آن را هر روز بی‌توجه ساخت و بازسازی کرد.

امروز جوان ایرانی، بیش از هر زمان دیگری به ابزارهای رسانه‌ای دسترسی دارد؛ فرصتی که اگر درست به‌کار گرفته شود، حتی می‌تواند موتور محرک امید، آگاهی و پیشرفت باشد اما اگر آموزش نبیند، همین فرصت می‌تواند به بستری برای سوءاستفاده‌گران، گسترش خشونت کلامی و تشدید شکاف‌های اجتماعی تبدیل شود.

در نهایت، مقابله با آسیب‌های اجتماعی در عصر دیجیتال از یک نقطه آغاز می‌شود: خودآگاهی. وقتی بدانیم هر اثر دیجیتال ما می‌تواند آجر کوچکی در ساختن یا ویران کردن خانه اعتماد اجتماعی باشد، محتاط‌تر، مسئولانه‌تر و اخلاق‌مدارتر رفتار خواهیم کرد و ردپای دیجیتال سایه‌ای است که هیچ‌گاه از ما جدا نمی‌شود؛ اما می‌توانیم انتخاب کنیم این سایه تیره باشد یا روشن.

ما در این عصر به ابزارهای بیشتر نیاز نداریم؛ به آگاهی بیشتر نیاز داریم. و این آگاهی، بزرگ‌ترین سرمایه‌ای است که می‌تواند جامعه را در برابر آسیب‌های اجتماعی سربلند و مقاوم نگه دارد.

نویسنده: ئاسو فلاحی مدرس سواد رسانه