حبیب الله رجب‌زاده در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «کردتودی»، اظهار داشت: فرسایش خندقی یکی از شدیدترین اشکال فرسایش آبی است که منجر به تخریب گسترده سطح زمین، کاهش حاصلخیزی خاک، افزایش رسوب زدگی رودخانه‌ها و تخریب زیرساخت‌های انسانی می‌شود.

وی افزود: این پدیده در بسیاری از مناطق کشور، به‌ویژه در مناطق کوهستانی و خشک و نیمه‌خشک، به عنوان یک تهدید جدی برای پایداری محیط زیست و توسعه منطقه‌ای شناخته می‌شود.

 پژوهشگر حوزه علوم محیطی و فرسایش خاک با اشاره به اینکه حوزه آبخیز کلوچه در شهرستان بیجار، به دلیل شرایط خاص توپوگرافی، بارش‌های شدید فصلی، پوشش گیاهی ناکافی و کاربری‌های نامناسب اراضی، شاهد رشد و گسترش چشمگیر خندق‌ها است، این موضوع نه تنها منابع طبیعی را تهدید می‌کند، بلکه بر اقتصاد محلی و ایمنی جوامع روستایی نیز تأثیر منفی می‌گذارد.

وی ادامه داد: فرسایش خندقی یکی از چالش‌های اصلی در پژوهش‌های فرسایشی است، فرسایش خندقی تحت تأثیر ترکیب پیچیده‌ای از عوامل محیطی از جمله اقلیم، توپوگرافی، نوع خاک، پوشش گیاهی، کاربری اراضی و زمین‌شناسی قرار دارد.

رجب‌زاده با بیان اینکه این عوامل در مناطق مختلف به صورت متفاوتی با یکدیگر تعامل دارند و هیچ مدل واحدی نمی‌تواند تمامی این تغییرات منطقه‌ای را پوشش دهد، توضیح داد: به همین دلیل، ضروری است که در هر حوزه آبخیز، عوامل مؤثر و آستانه‌های بحرانی (مانند حداقل شیب یا مساحت آبخیز بالادست) مورد مطالعه قرار گیرند تا بتوان مدیریت پایدار و اقدامات کنترلی مؤثر را طراحی کرد.

وی افزود: در منطقه کلوچه بیجار کمتر از ۰.۲ است، این مقدار پایین نشان‌دهنده آن است که علاوه بر عوامل سطحی مانند رواناب، مکانیسم‌های زیرسطحی مانند جریان‌های زیرزمینی، پدیده پایپینگ (فرسایش داخلی خاک) و حرکات توده‌ای خاک نقش مهمی در ایجاد و گسترش خندق‌ها دارند.

پژوهشگر حوزه علوم محیطی و فرسایش خاک با اشاره به اینکه نتایج نشان داد که این یافته‌ها حاکی از آن است که مدیریت آب‌های زیرزمینی و کنترل نشست‌های داخلی خاک باید در برنامه‌های کنترل فرسایش لحاظ شود.

وی گفت: در این تحقیق با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)، تأثیر پوشش گیاهی و کاربری اراضی بر آستانه فرسایش خندقی مورد تحلیل قرار گرفت، نتایج نشان داد که مناطقی با پوشش گیاهی ناکافی یا کاربری‌های مخرب مانند چرای بی‌رویه یا جنگل‌زدایی، شاهد رخداد زودتر و گسترده‌تر خندق‌ها هستند.

رجب‌زاده با اشاره به اینکه به‌ویژه در زیرحوضه‌هایی که از جنگل‌های طبیعی به مراتع دگردست یا زمین‌های کشاورزی تبدیل شده‌اند، آستانه فرسایش خندقی به طور چشمگیری پایین‌تر آمده است، یادآور شد: این یافته‌ها بر اهمیت حفاظت از پوشش طبیعی و مدیریت پایدار کاربری اراضی تأکید دارد.

وی ادامه داد: سازنده‌های نرم و دارای مقاومت کم در برابر فرسایش، مانند سازنده‌های ماسه‌سنگی و شیلی موجود در منطقه، به‌راحتی تحت تأثیر جریان‌های آبی و زیرسطحی قرار می‌گیرند و زمینه را برای تشکیل خندق فراهم می‌کنند، تحلیل‌های ما نشان داد که توزیع خندق‌ها به شدت با واحدهای زمین‌شناسی همپوشانی دارد و این موضوع بیانگر آن است که عوامل زمین‌شناسی نیز در تعیین آستانه فرسایش خندقی باید جدی گرفته شود.

پژوهشگر حوزه علوم محیطی و فرسایش خاک خاطرنشان کرد: در مناطقی که شیب و مساحت بالادست به آستانه بحرانی نزدیک است، اقداماتی مانند احداث سازه‌های کنترل خندق «مثل دیوارهای سنگی یا ترانشه‌های کاهش سرعت»، احیای پوشش گیاهی و محدود کردن کاربری‌های مخرب ضروری است.

وی گفت: آموزش کشاورزان و دامداران محلی درباره اثرات منفی چرای بی‌رویه و جنگل‌زدایی می‌تواند به کاهش فشار بر اکوسیستم کمک کند، در بلندمدت، تلفیق داده‌های این تحقیق با سیستم‌های هشدار زودهنگام فرسایش و برنامه‌ریزی کاربری اراضی می‌تواند به مدیریت پایدار منابع طبیعی منجر شود.

انتهای خبر/