به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی «کردتودی»، در دامنه‌های سرسبز زاگرس، جایی که بهار با شکوفه‌های بادام و صدای رودخانه‌ها آغاز می‌شود و تابستان با دشت‌های طلایی گندم به اوج می‌رسد، استان کردستان از دیرباز خاستگاه کشاورزی و زادگاه خوشه‌های پرپشت بوده است؛ مردمانی که نسل‌به‌نسل زمین را می‌شناسند و در سخت‌ترین شرایط، دانه را به نان و امید بدل می‌کنند.

این سرزمین نه‌تنها جلوه‌ای از طبیعت بکر ایران، بلکه یکی از گنجینه‌های مهم تولید گندم کشور است.

استان کردستان در سال زراعی جاری با عملکردی فراتر از انتظار توانست به‌عنوان دومین استان فروشنده گندم به دولت معرفی شود؛ موفقیتی که علاوه بر تأثیر مثبت بر امنیت غذایی کشور، درآمد قابل‌توجهی را به اقتصاد محلی تزریق کرد. با این حال مشکلاتی چون تأخیر در پرداخت مطالبات گندم‌کاران و افزایش شدید هزینه نهاده‌های کشاورزی، چالشی جدی برای تداوم این روند محسوب می‌شود.

جایگاه برجسته کردستان در تولید گندم

طبق گزارش وزارت جهاد کشاورزی، مجموع خرید تضمینی گندم از کشاورزان کشور در سال زراعی جاری به ۷ میلیون و ۴۴۰ هزار تن رسیده که ارزش آن ۱۵۳ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. در این میان، استان کردستان با سهمی چشمگیر، پس از یکی از استان‌های پیشتاز، موفق به کسب رتبه دوم فروش گندم به دولت شد.

 این جایگاه حاصل ترکیبی از شرایط اقلیمی مناسب، بارش‌های مطلوب، خاک حاصل‌خیز و تجربه دیرینه کشاورزان کردستانی است که در کنار هم، تولید گندم را به یکی از ارکان اقتصاد استان بدل کرده است.

در سال جاری، بارش‌های به‌موقع و پراکنش مناسب نزولات جوی در دوره رشد محصول، موجب افزایش چشمگیر عملکرد مزارع شد. استفاده از بذرهای اصلاح‌شده مقاوم به خشکی و بیماری‌ها، و بهره‌گیری از توصیه‌های کارشناسان جهاد کشاورزی در زمینه تغذیه و حفاظت محصول، کیفیت و کمیت تولید را بهبود بخشید؛ همچنین توسعه سطح زیرکشت آبی و دیم، همراه با بهره‌گیری تدریجی از مکانیزاسیون در مراحل کاشت، داشت و برداشت، از عوامل مهم ارتقای بهره‌وری محسوب می‌شود.

جایگاه دوم کردستان در فروش گندم نه‌تنها از منظر اقتصادی حائز اهمیت است، بلکه از دیدگاه امنیت غذایی کشور نیز ارزش استراتژیک دارد. هر تن گندم تولید داخلی، جایگزینی برای واردات و صرفه‌جویی ارزی محسوب می‌شود و نقش مستقیم در کاهش وابستگی به بازارهای جهانی دارد.

مشکلات اقتصادی کشاورزان کردستان

با وجود این موفقیت قابل‌توجه، گندم‌کاران کردستانی در مسیر تولید با موانع و مشکلات جدی مواجه هستند که می‌تواند استمرار این روند را تهدید کند؛ نخستین و مهم‌ترین مشکل عدم پرداخت به‌موقع مطالبات کشاورزان است. بسیاری از گندم‌کاران می‌گویند که سه ماه پس از تحویل محصول به مراکز خرید دولتی، هنوز بخش یا تمام بهای گندم خود را دریافت نکرده‌اند.

 این تأخیر در پرداخت، به‌ویژه برای کشاورزانی که وابسته به این درآمد برای تأمین معیشت خانوار و بازپرداخت وام‌های کشاورزی هستند، فشار سنگینی ایجاد کرده است و در مواردی کشاورزان ناچار شده‌اند برای جبران کمبود نقدینگی، محصول یا دارایی‌های خود را زیر قیمت واقعی به فروش برسانند یا از تامین نیازهای اساسی مزرعه در فصل بعد صرف‌نظر کنند.

مشکل دوم، افزایش بی‌سابقه قیمت کود شیمیایی و سایر نهاده‌های کشاورزی است. در یک سال گذشته قیمت برخی انواع کود فسفاته و پتاسه چندین برابر شده و حتی کود اوره یارانه‌ای نیز به‌سختی در دسترس قرار گرفته است.

این افزایش هزینه‌ها باعث شده بخشی از کشاورزان مصرف کود را کاهش دهند که این موضوع می‌تواند در سال‌های آینده به افت عملکرد و کیفیت محصول منجر شود؛ علاوه بر این قیمت بالای سوخت، قطعات یدکی ماشین‌آلات کشاورزی و خدمات مکانیزاسیون، هزینه تولید را بیش از پیش سنگین کرده و حاشیه سود کشاورزان را کاهش داده است.

در کنار این موارد، نوسانات قیمت خرید تضمینی نیز به دغدغه‌ای جدی برای گندم‌کاران تبدیل شده است. اگرچه قیمت خرید تضمینی هرساله از سوی دولت اعلام می‌شود، اما اختلاف نظر بر سر میزان واقعی هزینه تولید و نرخ تورم باعث شده کشاورزان احساس کنند این قیمت‌ها با واقعیت‌های اقتصادی فاصله دارد. نتیجه این شرایط، کاهش انگیزه برای سرمایه‌گذاری و توسعه تولید در میان برخی تولیدکنندگان است.

ضرورت برنامه‌ریزی برای پایداری تولید

تجربه موفق سال زراعی جاری نشان داد که کردستان ظرفیت بالایی برای ایفای نقش محوری در تأمین گندم کشور دارد، اما استمرار و ارتقای این جایگاه نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و حمایت همه‌جانبه است. نخستین اقدام ضروری، پرداخت به‌موقع مطالبات کشاورزان است تا نقدینگی لازم برای آغاز به‌موقع عملیات زراعی فصل بعد فراهم شود و کشاورزان ناچار به تأخیر یا کاهش سطح زیرکشت نشوند.

گام دوم، حمایت هدفمند در تأمین نهاده‌های باکیفیت و قیمت مناسب است؛ دولت و نهادهای متولی باید سازوکارهایی را برای دسترسی آسان کشاورزان به کود شیمیایی، بذر اصلاح‌شده و سموم موردنیاز فراهم کنند و از واسطه‌گری و افزایش بی‌رویه قیمت جلوگیری شود. در کنار آن توسعه مکانیزاسیون کشاورزی، نوسازی ناوگان ماشین‌آلات و آموزش کشاورزان در استفاده بهینه از منابع، می‌تواند بهره‌وری را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد.

سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی و تکمیلی نیز از دیگر الزامات است؛ ایجاد کارخانه‌های آرد، ماکارونی و سایر فرآورده‌های گندم در استان، نه‌تنها ارزش افزوده بیشتری ایجاد می‌کند، بلکه فرصت‌های شغلی پایدار را در مناطق روستایی فراهم می‌آورد و این امر موجب می‌شود بخشی از درآمد حاصل از فروش گندم، به جای خروج از استان، در چرخه اقتصادی محلی باقی بماند.

از منظر محیط‌زیستی و اقلیمی، تغییرات آب‌وهوایی و خطر خشکسالی‌های متناوب تهدیدی جدی برای تولید گندم است. در این شرایط مدیریت علمی منابع آب، گسترش سامانه‌های آبیاری تحت فشار و استفاده از ارقام مقاوم به خشکی، نقش مهمی در حفظ تولید خواهد داشت. 

همکاری میان نهادهای پژوهشی، دانشگاه‌ها و بخش خصوصی می‌تواند زمینه‌ساز توسعه فناوری‌های نوین و افزایش تاب‌آوری بخش کشاورزی شود.

در نهایت، موفقیت کردستان در فروش گندم باید به‌عنوان یک فرصت راهبردی برای کشور در مسیر خودکفایی مورد توجه قرار گیرد؛ اگر حمایت‌های لازم تداوم یابد و مشکلات اساسی کشاورزان برطرف شود، این استان می‌تواند در سال‌های آینده جایگاه خود را نه‌تنها حفظ بلکه ارتقا دهد و به الگویی برای سایر استان‌ها تبدیل شود.

انتهای خبر/