به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «کردتودی» به نقل از شبکه اطلاع‌رسانی راه دانا، یارانه‌های نقدی و غیرنقدی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اقدامات دولت برای کاهش فقر و تسهیل زندگی مردم، در سال‌های اخیر مورد توجه بوده‌اند. اما این نظام با چالش‌های متعددی روبرو بوده است.

در سال ۱۳۹۹، دولت تصمیم به هدفمندسازی یارانه‌ها گرفت که به‌عنوان بزرگ‌ترین طرح اصلاح اقتصادی در تاریخ کشور شناخته می‌شود. این طرح شامل حذف یارانه‌های عمومی و توزیع هدفمند آن‌ها بین دهک‌های کم‌درآمد بود و هدف اصلی این اقدام، بازنگری در قیمت‌گذاری انرژی و توزیع منصفانه‌تر منابع ملی بود.

 با این حال، پس از چند سال اجرای این طرح، مشکلاتی نظیر تأخیر در پرداخت یارانه‌ها به چشم می‌خورد. به‌عنوان مثال، در ماه‌های پایانی سال ۱۴۰۳، شاهد تأخیر در واریز یارانه نقدی برای دهک‌های درآمدی چهارم تا نهم بودیم. برخی رسانه‌ها این تأخیر را ناشی از کسری بودجه دانسته‌اند که نگرانی‌هایی را درباره پایداری این طرح ایجاد کرده است.

تصمیم به حذف یارانه‌های پردرآمدها

 در سال ۱۴۰۳، دولت تصمیم به متوقف کردن پرداخت یارانه‌های نقدی برای افراد پردرآمد گرفت. بر اساس اعلام مقامات، آئین‌نامه حذف یارانه پردرآمدها در هیئت وزیران تصویب شده بود، اما ابلاغ رسمی آن هنوز صورت نگرفته بود. این تصمیم نشانه‌ای از تلاش دولت برای هدفمندتر کردن حمایت‌های اقتصادی بود. با این حال، اجرای دقیق این تصمیم نیازمند سیستمی کارآمد و شفاف است که بتواند افراد مستحق را به‌درستی شناسایی کند.

آخرین وضعیت یارانه‌ها در سال جاری

 بر اساس آخرین گزارش‌ها، یارانه نقدی برای دهک‌های کم‌درآمد و متوسط در محدوده ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان در ماه تعیین شده است. همچنین، برخی گروه‌ها به جای دریافت یارانه نقدی، کارت‌های الکترونیکی کالابرگ دریافت می‌کنند که معادل همان مبلغ یارانه است. این تغییرات نشان می‌دهد که نظام یارانه‌دهی در ایران همواره تحت تأثیر شرایط اقتصادی و سیاسی قرار دارد و سیر تکاملی خاص خود را پیموده است.

 محمدحسین احمدی، اقتصاددان و کارشناس سیاست‌های اجتماعی در گفتگو با خبرنگار اقتصادی راه دانا درباره تحولات نظام یارانه‌دهی توضیحاتی داد و گفت: پرداخت‌های بی‌هدف و یارانه‌های پنهان، منابع ملی را هدر داده و به جای توانمندسازی اقشار آسیب‌پذیر، نابرابری‌ها را تشدید کرده‌اند.

 وی ادامه داد: "نظام یارانه‌دهی فعلی نیازمند بازطراحی است. باید با استفاده از فناوری‌های نوین و سیستم‌های هوشمند، افراد مستحق را به‌درستی شناسایی کرد و منابع را به‌صورت هدفمند توزیع کرد."

ضرورت بازطراحی نظام یارانه‌دهی

 صلاح نظام یارانه‌دهی در ایران نه‌تنها یک ضرورت اقتصادی، بلکه یک گام اساسی در جهت تحقق عدالت اجتماعی است. تجربه‌های گذشته نشان داده است که پرداخت‌های بی‌هدف و یارانه‌های پنهان، منابع ملی را هدر داده و به جای توانمندسازی اقشار آسیب‌پذیر، نابرابری‌ها را تشدید کرده‌اند.

 علی‌اصغر رضایی، کارشناس اقتصادی نیز، در این باره گفت: باید سیستمی طراحی شود که ضمن حمایت واقعی از نیازمندان، بهره‌وری منابع را افزایش دهد. این کار با استفاده از فناوری‌های نوین و سیستم‌های کارآمد امکان‌پذیر است.

 همچنین آرمان خالقی، دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران، درباره آغاز هدفمندسازی یارانه‌ها به راه دانا توضیح داد: هدف از این طرح، شناسایی افراد مستحق یارانه بود تا منابع ملی به‌صورت عادلانه‌تری توزیع شود. اما اجرای این برنامه با چالش‌هایی مواجه شد و در عمل، توزیع یارانه‌ها به شکلی مؤثر و هدفمند انجام نشد.

 وی افزود: بخشی از منابع ملی که باید به گروه‌های آسیب‌پذیر کمک می‌کرد، به دلیل مدیریت ضعیف و عدم برنامه‌ریزی دقیق، هدر رفت. این وضعیت باعث شد که اهداف اولیه طرح، از جمله توانمندسازی افراد و کاهش فقر، به طور کامل تحقق نیابد.

مشکلات نظام فعلی یارانه‌دهی

 خالقی به مشکلات نظام فعلی یارانه‌دهی اشاره کرد و گفت: "یارانه‌های موجود هدفمند نیستند و به گروه‌های غیرمستحق نیز رسیده‌اند. این موضوع نه‌تنها باعث ضرر به اقتصاد کشور شده، بلکه عدالت اجتماعی را نیز تحت‌الشعاع قرار داده است.

 وی ادامه داد: "یکی از بزرگ‌ترین مشکلات، وجود یارانه‌های پنهان است. این نوع یارانه‌ها به‌صورت غیرمستقیم به بخش‌های مختلفی مثل سوخت، برق و آب تعلق می‌گیرد و در عمل، گروه‌های پرمصرف بیشترین سود را از آن می‌برند. این سیاست، منابع ملی ما را به‌شدت هدر می‌دهد."

نقاط ضعف در توزیع یارانه‌ها

 دبیرکل خانه صمت، معدن و تجارت ایران، به نقاط ضعف در توزیع یارانه‌ها اشاره کرد و گفت: یارانه‌ها به جای اینکه به انتهای زنجیره تولید منتقل شوند، در اوایل زنجیره توزیع می‌شوند. این موضوع باعث می‌شود که منافع آن به دست کشاورزان یا تولیدکنندگان نرسد و در عوض، در بین مراحل مختلف زنجیره ارزش پراکنده شود.

 وی با اشاره به خرید تضمینی گندم، بیان کرد: وقتی گندم با قیمت بالاتر از بازار جهانی خریداری می‌شود، اما کیفیت محصولات تحت تأثیر قرار می‌گیرد، این نشان‌دهنده سوءمدیریت در این حوزه است. مخلوط شدن گندم کیفی با ضایعات یا حتی وجود خاک و شن در محصولات، نمونه‌ای از این مشکل است.

پیشنهادهایی برای اصلاح نظام یارانه‌دهی

 خالقی در ادامه به پیشنهاداتی برای اصلاح نظام یارانه‌دهی پرداخت و گفت: "یکی از راه‌حل‌ها، توزیع مستقیم یارانه به شهروندان است. این کار می‌تواند از طریق کارت‌های اعتباری انجام شود که شامل مبلغ معادل یارانه باشد. این یارانه می‌تواند برای خرید کالاهای اساسی یا پرداخت قبض‌های خدمات عمومی استفاده شود."

 وی افزود: با این روش، یارانه به‌صورت عادلانه‌تری توزیع می‌شود و از انحراف منابع جلوگیری می‌کند. همچنین، قیمت خدمات عمومی مانند برق و آب باید افزایش یابد، اما در عوض، یارانه‌ای که از این طریق صرفه‌جویی می‌شود، به‌صورت مستقیم به مردم بازگردانده شود.

حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر

 خالقی تأکید کرد: یارانه‌های حمایتی باید به گروه‌های آسیب‌پذیر تمرکز کنند. این افراد باید بیشتر از سایرین از یارانه‌ها بهره‌مند شوند. این امر نیازمند طراحی دقیق و کارشناسی شده است.

 وی ادامه داد: اگر یارانه به‌صورت مستقیم به همه ایرانی‌ها پرداخت شود، رقم قابل توجهی خواهد بود. البته این امر هزینه‌بر است، اما در بلندمدت، می‌تواند به جای هدر رفت منابع در زنجیره تولید، به بهترین شکل ممکن به دست مردم برسد.

چالش‌های دولت‌های گذشته

 دبیرکل خانه صمت، معدن و تجارت ایران، به چالش‌های دولت‌های گذشته در این زمینه اشاره کرد و گفت: در دولت هفتم، طرحی وجود داشت که قیمت حامل‌های انرژی باید بر اساس تورم سالانه افزایش پیدا کند. این طرح توسط مجلس تصویب شد، اما به دلایل سیاسی و اجتماعی اجرا نشد. در نتیجه، فاصله قیمت حامل‌های انرژی با قیمت واقعی آنها بیشتر شد.

 وی افزود: این ناترازی‌ها از جمله دلایلی هستند که باعث شده است منابع ملی ما بدون اینکه به توسعه واقعی منجر شوند، هدر روند. شرکت‌هایی مانند برق نیز با قیمت‌های پایین، قادر به سرمایه‌گذاری و توسعه نیستند.

 به گزارش راه دانا، نظام یارانه‌دهی در ایران نیازمند بازنگری جدی است. با توجه به مشکلات فعلی، از جمله هدررفت منابع ملی و عدم هدفمندسازی دقیق، دولت باید اقداماتی اساسی انجام دهد. توزیع مستقیم یارانه به شهروندان، حذف یارانه‌های پنهان و تمرکز بر حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر، از جمله راه‌حل‌هایی هستند که می‌توانند به بهبود این نظام کمک کنند.

 تنها با این رویکرد می‌توان به تحقق عدالت اقتصادی و کاهش هدررفت منابع ملی امیدوار بود. در نهایت اکنون زمان آن فرارسیده است که سیاست‌گذاران با بهره‌گیری از راهکارهای کارشناسی و فناوری‌های نوین، نظام یارانه‌دهی را بازطراحی کنند. تنها با چنین رویکردی می‌توان به تحقق عدالت اقتصادی و بهبود کیفیت زندگی مردم امیدوار بود.

انتهای خبر/