به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «کردتودی»تعاون در اندیشه‌های اقتصادی و اجتماعی همواره جایگاهی ویژه داشته است. این واژه در معنای لغوی خود به همکاری و همیاری اشاره دارد، اما در عرصه‌های مدیریتی و توسعه‌ای مفهومی بسیار گسترده‌تر از یک همکاری ساده را در بر می‌گیرد. تعاون به‌عنوان یک اصل بنیادین اجتماعی، توانسته است در طول تاریخ بشری بسیاری از چالش‌ها را به فرصت تبدیل کند و بستری برای شکوفایی استعدادها، افزایش بهره‌وری و کاهش نابرابری‌ها فراهم آورد.

در جهان امروز که اقتصادها پیچیده‌تر و روابط اجتماعی متنوع‌تر شده‌اند، نقش تعاون بیش از هر زمان دیگری برجسته است. دولت‌ها به تنهایی قادر به حل تمامی مشکلات اقتصادی و اجتماعی نیستند و بخش خصوصی نیز همواره منافع جمعی را در اولویت قرار نمی‌دهد. در چنین شرایطی، تعاون می‌تواند به‌عنوان حلقه واسطی میان مردم، دولت و بخش خصوصی عمل کند و با اتکا به ظرفیت‌های مردمی و سرمایه‌های اجتماعی، توسعه‌ای متوازن و پایدار رقم بزند.

یکی از مهم‌ترین آثار تعاون، ایجاد عدالت اجتماعی است. وقتی گروهی از افراد با سرمایه‌های خرد و توانایی‌های محدود گرد هم می‌آیند و یک تعاونی تشکیل می‌دهند، امکان دسترسی آن‌ها به منابع و بازارهایی فراهم می‌شود که در حالت فردی قابل تصور نبود. به‌عنوان نمونه، کشاورزانی که محصولات خود را از طریق یک تعاونی عرضه می‌کنند، قدرت چانه‌زنی بالاتری در برابر واسطه‌ها خواهند داشت و سود عادلانه‌تری به دست می‌آورند. این روند، از یک سو موجب افزایش درآمد تولیدکنندگان و از سوی دیگر سبب کاهش قیمت تمام‌شده برای مصرف‌کنندگان خواهد شد.

از منظر اقتصادی، تعاون عامل مهمی در توسعه پایدار به شمار می‌آید. تعاونی‌ها نه‌تنها به رشد تولید و اشتغال کمک می‌کنند، بلکه به دلیل ماهیت مردمی و غیرانحصاری خود، مانع شکل‌گیری شکاف‌های طبقاتی گسترده می‌شوند. تجربه جهانی نشان داده است که کشورهایی با نظام تعاونی قوی، توانسته‌اند در شرایط بحران اقتصادی، ثبات بیشتری از خود نشان دهند. زیرا در این نظام، سود و زیان میان اعضا تقسیم می‌شود و ریسک‌های اقتصادی کاهش می‌یابد.

در بعد اجتماعی، تعاون بسترساز همبستگی و انسجام ملی است. اعضای یک تعاونی، علاوه بر منافع اقتصادی، به ارزش‌های مشترکی چون اعتماد، مشارکت و مسئولیت‌پذیری پایبند می‌شوند. همین ارزش‌هاست که سرمایه اجتماعی یک جامعه را افزایش داده و احساس تعلق به جمع را تقویت می‌کند. در شرایطی که جوامع امروز با معضلاتی همچون فردگرایی افراطی و کاهش روابط انسانی مواجه‌اند، تعاونی‌ها می‌توانند به احیای روحیه همدلی و همکاری یاری رسانند.

از سوی دیگر، تعاون فرصتی برای مشارکت جوانان و زنان در فرآیندهای اقتصادی و اجتماعی است. بسیاری از افراد در آغاز مسیر فعالیت خود با محدودیت منابع مواجه‌اند.

تعاونی‌ها با فراهم کردن بستر مشارکت جمعی، امکان حضور مؤثر این گروه‌ها را در بازار کار و عرصه‌های تولیدی و خدماتی ایجاد می‌کنند. این امر علاوه بر توانمندسازی فردی، موجب افزایش نرخ اشتغال و کاهش آسیب‌های اجتماعی ناشی از بیکاری خواهد شد.

نکته مهم دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد، نقش آموزش و فرهنگ‌سازی در گسترش تعاون است. تجربه نشان داده که تعاونی‌ها زمانی موفق خواهند بود که اعضای آن‌ها آموزش‌های لازم در حوزه مدیریت، بازاریابی، حقوقی و مالی را دریافت کرده باشند. همچنین ترویج فرهنگ تعاون در میان دانش‌آموزان و دانشجویان می‌تواند زمینه‌ساز نسل جدیدی از مدیران و کارآفرینان باشد که با روحیه مشارکت‌جویی وارد جامعه می‌شوند.

امروزه در سطح بین‌المللی، بسیاری از سازمان‌های جهانی از جمله سازمان ملل متحد بر اهمیت تعاون تأکید دارند. نام‌گذاری «روز جهانی تعاون» در تقویم جهانی نشان‌دهنده توجه ویژه جامعه بین‌الملل به این موضوع است. کشورهای توسعه‌یافته نیز با درک مزایای تعاونی‌ها، بخش قابل توجهی از اقتصاد خود را بر پایه این الگو استوار ساخته‌اند.

در ایران نیز با وجود ظرفیت‌های فراوان، هنوز راه زیادی برای رسیدن به جایگاه واقعی تعاون باقی مانده است.

هرچند در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای حمایت از تعاونی‌ها صورت گرفته، اما موانعی چون بروکراسی پیچیده، کمبود منابع مالی و ضعف در بازاریابی مانع شکوفایی کامل این بخش شده است. برای رفع این مشکلات، لازم است سیاست‌گذاران با بازنگری در قوانین و ارائه مشوق‌های عملی، زمینه رشد تعاونی‌ها را فراهم کنند. همچنین رسانه‌ها می‌توانند با معرفی نمونه‌های موفق، انگیزه لازم برای پیوستن مردم به این حرکت جمعی را تقویت کنند.

در پایان باید یادآور شد که تعاون تنها یک ساختار اقتصادی نیست، بلکه شیوه‌ای از زندگی اجتماعی است. جامعه‌ای که تعاون در آن نهادینه شود، از انسجام، عدالت و توسعه پایدار بیشتری برخوردار خواهد بود. آینده‌ای روشن در انتظار کشورهایی است که سرمایه‌های انسانی و اجتماعی خود را در مسیر تعاون به کار گیرند. بدون تردید، تقویت این فرهنگ می‌تواند ایران را در مسیر تحقق عدالت اجتماعی، رونق اقتصادی و همبستگی ملی یاری رساند.

یادداشت از زهرا زندی فعال اقتصادی