به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «کردتودی»،در دل رشته‌کوه‌های سرسبز زاگرس روستاهای استان کردستان با معماری پلکانی، فرهنگ غنی کردی و پیوند عمیق با طبیعت، تصویری زنده از تاریخ، تلاش و هویت مردمان این خطه را ترسیم می‌کنند؛ این روستاها که عمدتاً در بستر کوهستانی و ارتفاعات واقع شده‌اند همواره مهد کشاورزی سنتی، دامپروری بومی، صنایع دستی اصیل و آداب‌ورسومی بوده‌اند که از دل قرن‌ها برآمده‌اند.

کردستان با بیش از هزار روستا نه‌فقط از نظر جغرافیایی بلکه از نظر هویتی، ریشه در زیست بوم روستایی دارد؛ اما امروز با وجود ظرفیت‌های عظیم توسعه‌ای، روستاهای این استان همچنان درگیر مشکلات ریشه‌داری‌اند که مانع از شکوفایی کامل این قابلیت‌ها شده است.

نقش تعیین‌کننده روستاها در اقتصاد منطقه‌ای

روستاهای کردستان همواره نقشی مهم در تامین امنیت غذایی، حفظ منابع طبیعی و پایداری فرهنگی ایفا کرده‌اند؛ بخش عمده‌ای از محصولات زراعی و باغی استان از دل همین روستاها به‌دست می‌آید، تولیدات دیم نظیر گندم، جو و حبوبات، دامداری سنتی و پرورش طیور، عمده‌ترین محورهای اقتصادی در این مناطق است، افزون بر آن صنایع دستی نظیر قالی‌بافی، گلیم، موج‌بافی و ساخت ابزارهای سنتی در میان روستاییان کرد جایگاه ویژه‌ای دارد.

از منظر منابع انسانی نیز نیروی کار بومی، آشنا با شرایط اقلیمی و دارای مهارت‌های سنتی و تجربی، یکی از سرمایه‌های پنهان توسعه استانی محسوب می‌شود، با این حال نبود برنامه‌ریزی هدفمند برای بهره‌گیری از این ظرفیت‌ها، موجب شده است که اغلب روستاها درگیر رکود تولیدی، بیکاری پنهان و کاهش انگیزه‌های اقتصادی باشند.

چالش‌های ساختاری و ضعف زیرساخت‌ها

مرتضی بیگی یکی از روستاییان سنندجی در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی کردتودی اظهارداشت: یکی از جدی‌ترین چالش‌هایی که روستاهای کردستان با آن دست‌به‌گریبان‌اند، ضعف شدید زیرساخت‌های اساسی نظیر جاده، آب آشامیدنی، بهداشت، آموزش و خدمات دیجیتال است. 

وی افزود: در بسیاری از روستاهای کوهستانی، راه‌های دسترسی نامناسب بوده و در فصل زمستان یا بارندگی عملاً ارتباط با مرکز شهرستان قطع می‌شود و همین موضوع انتقال خدمات درمانی و آموزشی را با اختلال جدی مواجه کرده است.

بیگی تصریح کرد: بسیاری از روستاهای سنندج فاقد پزشک دائمی، داروخانه یا درمانگاه مجهز هستند و روستاییان ناچارند برای امور ابتدایی به شهر مراجعه کنند، همچنین در حوزه آموزش با کمبود معلم، فضای آموزشی مناسب و امکانات کمک‌آموزشی روبه‌رو هستیم و نبود اینترنت پایدار در بسیاری از مناطق، عملاً دانش‌آموزان و دانشجویان روستایی را از بهره‌مندی از آموزش‌های آنلاین و منابع دیجیتال محروم کرده است.

حسن زاده یکی دیگر از روستایبان سنندجی بیان داشت: روستاهای استان کردستان نقش مهمی در تولید گندم کشور دارند اما خدمات بانکی، مشاوره کشاورزی، بیمه محصولات و حمایت‌های کارآفرینی در سطح بسیار محدودی به روستاییان ارائه می‌شود؛ این در حالی است که امنیت سرمایه‌گذاری و تولید در این مناطق، مستقیماً وابسته به توسعه زیرساختی است.

مهاجرت معکوس یا کوچ بی‌برگشت؟

وی خاطرنشان کرد: یکی از پیامدهای طبیعی غفلت از توسعه روستایی موج مهاجرت جوانان و نیروی کار مولد به شهرها است؛ در بسیاری از روستاهای کردستان، جمعیت به‌شدت سال‌خورده شده و ساختار جمعیتی به سمت کاهش نرخ زاد و ولد و کاهش نیروی انسانی فعال رفته است.

وی گفت: جوانانی که امیدی به اشتغال پایدار یا رفاه نسبی در روستا ندارند، راهی شهرها یا حتی کشورهای همسایه می‌شوند و بدین ترتیب چرخه‌ای معیوب از فقر، ترک زمین، کاهش تولید و انزوای فرهنگی آغاز می‌شود.

وی بیان داشت: سیاست‌های حمایتی دولت‌ها نیز بیشتر معطوف به کمک‌های مقطعی بوده‌اند تا اقدامات ساختاری؛ برای مثال طرح‌هایی مانند مسکن روستایی یا پرداخت وام‌های خرد در نبود زیرساخت تولید یا بازار مصرف، نمی‌توانند مهاجرت را مهار کنند. به بیان دیگر بدون ایجاد زنجیره ارزش افزوده و بازار منسجم، روستاها محل مصرف تسهیلات باقی خواهند ماند، نه موتور تولید.

روستاهای مرزی و فرصت‌های راهبردی

علی صفرزاده کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی کردتودی اظهارداشت: بخش قابل‌توجهی از روستاهای کردستان در نواحی مرزی با اقلیم کردستان عراق قرار دارند. این روستاها اگرچه از نظر اقتصادی و امنیتی در موقعیتی حساس قرار دارند، اما اغلب از نظر خدماتی و حمایتی در وضعیت بسیار نامناسبی به‌سر می‌برند.

وی عنوان کرد: این مناطق می‌توانند در صورت توجه به زیرساخت‌های بازارچه‌های مرزی، صادرات محصولات کشاورزی و صنایع دستی و ایجاد پایگاه‌های اقتصادی-امنیتی، به نقاط استراتژیک توسعه‌ای تبدیل شوند.

صفرزاده تصریح کرد: برنامه‌هایی چون ایجاد تعاونی‌های مرزنشینان، حمایت از کولبران رسمی و توسعه بازارچه‌های بومی، می‌تواند نقش روستاهای مرزی را از یک موقعیت صرفاً امنیتی به یک فرصت توسعه‌ای ارتقا دهد؛ اما تحقق این امر نیازمند نگاه یکپارچه ملی و تعامل چند نهاد مختلف است که متأسفانه تاکنون تحقق نیافته است.

لزوم بازنگری در سیاست‌های توسعه روستایی

وی گفت: توسعه متوازن در کردستان بدون احیای نقش روستاها در اقتصاد، فرهنگ و سیاست منطقه‌ای ممکن نیست؛ زیرا روستاهای این استان نیازمند رویکردی چندبُعدی‌اند که هم به زیرساخت‌های فیزیکی، هم به توانمندسازی اجتماعی و هم به اقتصاد پایدار توجه کند؛ برنامه‌هایی مانند گردشگری روستایی، کشاورزی هوشمند، صنایع تبدیلی و آموزش‌های مهارتی باید به‌صورت هدفمند در دستور کار قرار گیرند.

کارشناس مسائل اقتصادی خاطرنشان کرد: اگر روستاها را صرفاً به‌عنوان نقاطی برای اجرای طرح‌های کوتاه‌مدت یا انتقال جمعیت تلقی کنیم، نه‌تنها بحران مهاجرت افزایش خواهد یافت، بلکه بخش بزرگی از هویت فرهنگی و ظرفیت تولیدی استان نیز از بین خواهد رفت و کردستان برای رسیدن به توسعه پایدار، چاره‌ای جز بازگشت آگاهانه به ریشه‌های خود، یعنی روستاها ندارد.

انتهای خبر/